Obywatele mają prawo...

Już wcześniej informowaliśmy, że BIP Urzędu Miasta Świdwin w porównaniu z innymi samorządami naszego województwa jest ubogi w istotne informacje. Ponadto znaczna część informacji z lat 2006 – 2011 została w całości usunięta, co jest niezgodne z zaleceniami ustawodawcy. BIP Urzędu Miasta Świdwin traktuje bardzo niepoważnie mieszkańców, dla których tego typu strona internetowa, gwarantowana prawem, jest nierzadko jedynym źródłem informacji, co się działo i dzieje w samorządzie, urzędzie, jednostkach podległych. Obywatele mają prawo do wiedzy o działalności samorządu i organów władz publicznych, także osób pełniących funkcje publiczne i innych podmiotów im podległych, które realizują zadania publiczne. Informacja publiczna dotyczy każdych działań władz i osób, które działają w imieniu mieszkańców i gospodarują naszym wspólnym publicznym mieniem oraz publicznymi finansami.

Informacje o swojej aktywności musi więc udostępniać burmistrz, samorząd, spółki samorządowe, oraz wszystkie jednostki podległe władzy administracyjnej miasta. Informacje, które muszą zostać udostępnione mieszkańcom, to zarówno decyzje administracyjne, raporty, umowy oraz faktury, jak i notatki służbowe oraz korespondencja elektroniczna. Nie ma znaczenia, kto je wytworzył – ważne, że wiążą się z działalnością danego podmiotu zobowiązanego do ich udostępnienia.

Upublicznianiu podlegają informacje o:

● organach władzy publicznej, w tym o ich statusie prawnym, organizacji, kompetencjach, majątku, osobach sprawujących w nich funkcje i ich kompetencjach;

● zasadach funkcjonowania władzy publicznej, w tym o stanie przyjmowanych spraw i kolejności ich załatwiania, prowadzonych rejestrach, ewidencjach i archiwach;

● polityce władz, m.in. o zamierzeniach, projektach aktów prawnych, programach dotyczących realizacji zadań publicznych;

● danych publicznych – treść dokumentów urzędowych, treść wystąpień, opinii i ocen, niezależnie do jakiego podmiotu są one kierowane i jakiej sprawy dotyczą, informacje o stanie państwa;

● majątku publicznym i gospodarowaniu nim, dotacjach i sposobie ich wykorzystania.

Jawne i dostępne muszą być też posiedzenia kolegialnych organów władzy pochodzących z wyborów. Mamy prawo żądać udostępnienia sporządzonych z nich stenogramów lub protokołów i wstępu na posiedzenia z możliwością nagrania dźwięku lub obrazu.

Zdarza się w naszym mieście, że kiedy mieszkaniec zwraca się o jakieś informacje dostaje odpowiedź, że wszystko jest na BIP. Taka odpowiedź jest łamaniem prawa, bowiem zgodnie z orzecznictwem sądów administracyjnych nieprawidłowe jest załatwienie wniosku o informację poprzez odesłanie do stron Biuletynu Informacji Publicznej. Wskazanie strony BIP jako źródła wiedzy jest dopuszczalne wyłącznie wtedy, gdy zamieszczone tam informacje odnoszą się wprost i konkretnie do żądania i są wyczerpującą odpowiedzią. Jeśli urząd odsyła nas do strony, a my nie potrafimy znaleźć interesujących nas danych, powinien nam podać dokładny link lub ścieżkę dotarcia do informacji. Udostępnienie informacji na wniosek powinno nastąpić bez zbędnej zwłoki, nie później niż 14 dni od jego złożenia. Jeśli to niemożliwe, wnioskodawcę należy powiadomić (w tym terminie) o powodach opóźnienia oraz o nowym terminie, nieprzekraczającym dwóch miesięcy.

Zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy o dostępie do informacji publicznej każdy ma prawo dostępu do niej. Jest to konsekwencja uznania przez prawo międzynarodowe, że prawo do informacji jest prawem człowieka. Udzielenia informacji publicznej nie wolno uzależniać od przedstawienia celu, dla którego jest ona potrzebna. Musi być udostępniona każdej osobie, również niepełnoletniej. Granice dostępu do informacji publicznej określa art. 61 ust. 3 konstytucji. Według niego ograniczenie prawa do informacji może nastąpić wyłącznie ze względu na określoną w ustawach ochronę wolności i praw innych osób i podmiotów gospodarczych oraz ochronę porządku publicznego, bezpieczeństwa lub ważnego interesu gospodarczego. Oznacza to, że każda odmowa musi mieć wyraźną podstawę prawną określoną w akcie rangi ustawowej. Przykładem takiego aktu jest ustawa o ochronie danych osobowych, ustawa o ochronie informacji niejawnych czy ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (w zakresie tajemnicy przedsiębiorcy). Osoba, która otrzymuje wniosek o udostępnienie informacji, musi zatem ocenić, czy przepisy jakieś ustawy wyraźnie ograniczają dostęp do tych informacji. Jeżeli uzna, że tak, odmowa musi być wydana w postaci decyzji administracyjnej. Należy przy tym pamiętać, że prawo do informacji stanowi zasadę, a jego ograniczanie – jedynie wyjątek od tej zasady.

Podstawowym trybem dostępu do informacji publicznej jest obowiązkowo prowadzony przez każdy podmiot zobowiązany internetowy Biuletyn Informacji Publicznej. Jeżeli nie ma w nim poszukiwanych informacji (co jest niestety częstą praktyką UM w Świdwinie), dopiero wtedy należy złożyć wniosek o udostępnienie informacji publicznej. Wniosek taki jest dalece odformalizowany, co oznacza m.in., że nie musi być podpisany, może być złożony za pośrednictwem poczty elektronicznej (bez podpisu kwalifikowanego) i można w nim określić dowolną formę dostępu do informacji (np. przesłanie skanów, kserokopii, wgląd w siedzibie urzędu). Jeżeli informacja może być udostępniona niezwłocznie, wystarczy nawet wniosek złożony ustnie. W sytuacjach problematycznych i budzących wątpliwości, najczęściej przy zderzeniu prawa do informacji z potrzebą ochrony prywatności, pomocne może być orzecznictwo sądowe. W jednym z ostatnich wyroków Sąd Najwyższy uznał, że w przypadku gdy osoba prywatna wchodzi w relacje z urzędem np. w postaci realizowania umowy cywilnoprawnej, to jej imię i nazwisko, przedmiot i kwota umowy muszą zostać udostępnione. Kolejnym, bardzo uciążliwym problemem jest określanie przez niektóre urzędy i składy sędziowskie niezgodnego z konstytucją (i niespotykanego w innych krajach w tym kontekście) podziału na informacje publiczne i informacje prywatne (w innej wersji: dokumenty publiczne i dokumenty wewnętrzne), przesądzając, że te drugie nie podlegają udostępnieniu. Takie podejście jest niezgodne z art. 61 ust. 3 konstytucji RP i stanowi naruszenie prawa.

W świetle powyższego sądzimy, że Sekretarz Miasta powinien BIP Urzędu Miasta Świdwin kazać uzupełnić, albowiem w obecnej chwili ta strona informacyjna urzędu nie spełnia wymogów ustawowych, także w kwestii okresu z jakiego informacje mają na BIP się znajdować. W przeciwnym razie każdy z mieszkańców ma prawo pomyśleć, że Urząd Miasta Świdwin ma coś do ukrycia z lat minionych, skoro wykasował zdecydowaną większość informacji z lat 2006 – 2011, w tym podstron dotyczących np. przetargów, zleceń z „wolnej ręki”, sprawozdań, wyników kontroli itd. itp. To samo dotyczy spółek miejskich i jednostek miastu podległych.

do oprac. wyk. wyrok NSA z 30 października 2002 r., wyrok SN z 8 listopada 2012 r. (sygn. akt I CSK 190/12). art. R. Żaczek z „gp” oraz art. 1–23 ustawy z 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz.U. 2001 r. nr 112, poz. 1198).